آشنایی کامل با خواص قره قات، را برای شما عزیزان و کاربران محترم جوانی ها قرار داده ایم , با مجله جوانی ها همراه باشید.
آشنایی کامل با خواص قره قات
سیاه دار یا سیاه گیله یا قره قاط گیاهی است بومی ایران که در جنگل‌های شمال ایران می‌روید. در شهرهای رشت و بندر انزلی با نام «سیاه گیله»، در امام زاده ابراهیم، فومن و شَفت با نام «سیاه دار» و در تالش و روستاهای اطرافش با نام‌های «سیاه مامْنی» و «سِرَ‌مامنی (قره قاط قرمز)» شناخته می‌شود. (براساس تحقیق میدانی) این درختچه در قفقاز، ترکیه و دیگر مناطق اروپا و امریکایی شمالی نیز می‌روید اما قره قاطی که در اروپا و امریکا می‌روید متفاوت است با گونه‌هایی که در ایران به صورت خودرو و وحشی در جنگل‌های کوهپایه‌ای شمال کشور می‌روید. گیاهی است از خانواده Ericaceae، به فرانسویAirelle و به انگلیسی Caucasian Whortleberry گفته می‌شود و نام علمی آن Vaccinium arctostaphylos L. است.
میوه ی نارس آن کمی ترش و میوه رسیده کمی شیرین است. میوه ها از غباری سفید رنگ پوشیده شده اند. قسمت مورد استفاده ی قره قاط شامل برگ، ریشه و میوه است. البته مهم ترین مصرف دارویی، مربوط به میوه ی آن می باشد. میوه ها پس از رسیدن کامل اکثراً آبی مایل به سیاه هستند. قره قات در اکثر نواحی جنگلی آسیای صغیر، قفقاز، سیبری، آمریکای شمالی و به خصوص اروپا یافت می شود. این گیاه در ایران رویش ندارد؛ ولی گونه ی دیگری که شرح داده شده است در سرزمین ایران وجود دارد.
قره قات (قره قاط) یا سیاه گیله درختچه ی کوچکی است به ارتفاع تا ۶۰ سانتی متر که دارای برگ هایی بیضوی و به رنگ سبز روشن است. برگ های این گیاه بادوام بوده ولی در زمستان بر روی گیاه باقی نمی مانند. گل ها که در کنار برگ ها می روید سفید مایل به سبز و یا گلی رنگ است. میوه ی این گیاه از نوع سته است و پس از رسیدن کامل به اندازه ی نخود شده و حاوی آب بنفش رنگی می باشد.
ترکیبات مهم:
دانه ی قره قات حاوی حدود ۸۸ درصد آب است. بقیه مواد شامل آنتوسیانین که در میوه های تازه ۱/۰ تا ۲۵/۰ درصد در نوسان بوده، ولی در عصاره غلیظ شده ی این میوه، ۲۵ درصد می باشد.
اکثر این آنتوسیانین ها به شکل گلوکزید هستند و تنها مقدار کمی در طبیعت و در این گیاه به صورت آزاد می باشند. حدود ۱۵ آنتوسیانوزید که اجسام فعال گیاه می باشند، در این گونه از قره قات شناسایی شده است، بعضی گیاهان دیگر از جمله گونه های دیگر قره قات، Ribes nigrum و انگور دارای آنتوسیانین های مشابهی هستند. میوه ی هر سه گیاه مذکور در اروپا به صورت دارویی مصرف می شود.
ترکیبات دیگر قره قات شامل تانن ها(که عمدتا از نوع کاتشول می باشند)، تری ترپنوئیدها، کربوهیدرات به مقدار حدود ده درصد، مقدار کمی پروتئین، فیبر، اسید های آسکوربیک (۲ تا ۱۰ میلی گرم در صد گرم)، سیتریک، مالیک، کینیک و مقدار کمی بنزوئیک و گلوکورونیک، گلوکزید لیپتوزین، مقدار کمی آلکالوئید، پکتین و فلاونوئیدها هستند.
اثرات مهم:
ضد میکروبی:
آزمایش های کلینیکی زیادی در مورد اثرات ضدمیکروبی مجاری ادرار با آب قره قات انجام شده که نتایج بسیار خوبی را به دنبال داشته است.
به طور مثال یک گروه شامل ۹ مرد و ۲۹ زن سال خورده با این روش تحت درمان قرار گرفتند.
در آزمایش دیگری کاهش شدید عفونت ادراری زنان به مدت طولانی با مصرف خوراکی عصاره به شکل کپسول مشاهده شده است.
در یک آزمایش ۱۰ زن جوان با روش دابل بلایند (دوسوکور) با ۴۰۰ میلی گرم عصاره به طور خوراکی در روز، در مقایسه با دارونما انجام شد که نتایج آن چشم گیر بود.
پی گیری این مسئله نشان داد که کاهش قابل ملاحظه ی پ هاش ادرار باعث از بین رفتن بسیاری از باکتری ها می شود.
تولید و تثبیت کلاژن:
یکی از مهم ترین پروتئین های بدن، کلاژن است که در ساخت تاندون، رباط و غضروف نقش اصلی را دارا است.
کلاژن در زمان التهاب روماتیسمی، امراض دهانی و یا بیماری های استخوان و مفاصل از بین می رود. عمل مهم فلاونوئیدها، آنتوسیانین ها و پروآنتوسیانین های قره قات جلوگیری از این عمل است.
همچنین آنتوسیانین ها دارای خاصیت قوی ویتامین P ( بیوفلاونوئیدها ) بوده و افزون بر آن دارای خاصیت افزایش ویتامین C داخل سلولی و کاهش شکنندگی مویرگ ها هستند که از این نظر دو برابر قوی تر است.
دیگر اثرات و خواص قره قات عبارت اند از:
* خاصیت ضد تجمع پلاکت ها که از این نظر شبیه به آسپیرین و گیاه سیر می باشد. (به اصطلاح عامیانه افرادی که خون آن ها غلیظ می باشد، برای جلوگیری از لخته شدن می توانند از قره قات استفاده کنند).
* خاصیت شل کنندگی عضلات صاف
* استفاده برای درمان امراض چشم، هنگام کم سو شدن در شب، یا برای دید بهتر روز کاتاراکت و گلوکوما. در بعضی مشکلات چشم مانند گلوکوما، کلاژن دارای آسیب هایی می شود که باعث فشار زیاد در چشم خواهد شد. بنابراین چون قره قات در حفاظت کلاژن موثر است، در موارد ذکر شده مفید است. از این رو در اروپا به طور وسیع بدین منظور از آن استفاده می شود.
هم چنین قره قات به مقدار زیادی در اروپا برای مشکلات شبکیه ای حاصل از دیابت مورد مصرف است.
طریقه و میزان مصرف:
محصولات دارویی حاصل از قره قات اصولا بر حسب وجود ۲۵ درصد آنتوسیانین ها استاندارد می گردند که مقدار مصرف آن ها به شرح زیر است:
* محصولات حاوی آنتوسیانوزید ۲۰ تا ۱۶۰ میلی گرم تا سه بار در روز
* عصاره های حاوی ۲۵ درصد غلظت، ۸۰ تا ۱۶۰ میلی گرم تا سه بار در روز
* دانه های تازه ی گیاه ۵۵ تا ۱۱۰ گرم تا سه بار در روز
* مقدار مصرف، یک استکان آب سرد بر روی ۵ تا ۱۰ گرم از خرد شده ی میوه ها ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه می جوشانیم؛ سپس همان طور که گرم است، آن را صاف نموده و میل می کنیم.
از قره قات در اروپا به مقدار زیاد در درمان واریس و ضایعات مویرگ ها استفاده می کنند. استفاده های دیگر قره قات در موارد: کاهش فشار خون، مشکلات گردش خون مغزی، هماتوری به علت نشت مویرگ ها در کلید به علت شکستگی مویرگ ها و مشکلات رگ های وریدی است.
قره قات را به عنوان ضد آریتمی به خصوص در نوع متوسط استفاده می کنند. هم چنین به عنوان ضد التهاب غشای مخاطی دهان و گلو کاربرد دارد. از خواص مهم دیگر آن، اثر ضد ادم آن است.
وجود تانن در میوه باعث می شود که گاهی آن را به عنوان ضد اسهال مصرف کنند. محصول تازه برای این مورد مناسب نیست و بهتر است بعد از خشک و کهنه شدن از آن استفاده کنند؛ چون تانن ها در ابتدا به صورت مونومر هستند و ضمن خشک شدن به صورت کندانسه (پُلی مر) در می آیند.
تهیه ی چای:
به ۵ گرم از خرد شده ی میوه ها یک لیوان آب سرد می افزاییم، آن گاه حدود ۱۰ دقیقه می گذاریم بماند و سپس آن را به حد جوش می رسانیم و باز هم مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به حال خود می گذاریم و گرما گرم صاف می کنیم؛ صاف شده را میل می کنیم.
داروهای گیاهی:
تعدادی داروی گیاهی به شکل صنعتی از آن در بازار موجود است. بعضی از این داروها مربوط به مشکلات چشم می باشد.
سمیت:
مصرف مقدار زیاد قره قات ممکن است مشکلات روده ای- معده ای مانند اسهال ایجاد کند.
مهم ترین اثرات گزارش شده قره قات:
ضد چسبندگی پلاکت ها، ضد شکنندگی عروق مویینه، ضد ادم (ضد خیز)، ضد ویروس تبخال، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد تب، ضد خونریزی های رتینوپاتی، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد زخم های گوارشی، ضد قارچ، ضد ویروس، قابض، محرک گردش خون، محافظ کلاژن، ادرار آور، محرک سیستم ایمنی بدن، کاهش دهنده ی چربی خون و گشاد کننده ی رگ ها.
خواص قره قاط از نظر طب سنتی
قره قاط از نظر طبیعت سرد و خشک است و دارای خواص درمانی فراوانی است که مهمترین آنها کاهش قند خون در بیماران دیابتی و کاهش فشار خون است.
دکتر عبدالله احمدیه در کتاب راز درمان آورده است. «در اینجا بعضی از روشهای درمانی و نُسَخ دارویی مرض قند را که در کتب قدیم ذکری در مورد شان نشد و اینجانب بعدها بدان آگاهی یافته‌ام و به گردآوری شان پرداخته‌ام به شرح زیر به اطلاع می‌رسانم. قره قاط ـ میوه ریز ترش مزه ای است مانند زرشک که به قدرِ یک تا دو مثقال آن را دم کرده و می‌خورند قره قاط همراه با برگ زیتون، سیر، زغال اخته، چای مکه و عناب در پایین آوردن فشار خون بسیار مؤثر است. اگر قره قاط را در کنار کدوی مسمایی، تخم خیار، سیب، انار، موسیر، گزنه، گلابی، ازگیل، بومادران، و عناب مصرف شود چربی خون کاهش می‌یابد.»
دکتر خیاوی در دایره‌المعارف گیاهان دارویی چنین آورده است: «قره قاط ثمر درختی است به قدر فلفل، در ترشی شبیه زرشک جهت تصفیه خون و کم و پایین آورنده فشار خون و مقوی جگر و دل است».
گردآوری: