خشکی چشم
در حفظ سلامتی چشمانمان اشک نقش بسیار مهمی ایفاء می‌کند. هر زمان که چشمانمان را باز و بسته می‌کنیم یا پلک می‌زنیم، روی قرنیه را لایه‌ی نازکی از اشک می‌پوشاند. لایه‌ی اشکی (tear film) از آب، لیپید، و موسین (mucins) تشکیل شده است. لایه‌ای از پروتئین‌هایی به نام موسین اجازه می‌دهد تا لایه آبکی به قرنیه‌ی دافع آب بچسبد یا پیوستگی اشک را به سطح قرنیه باعث می‌شود. در بالای لایه آبکی، لایه لیپیدی (چربی) قرار دارد که مانع از خشک شدن لایه‌ی آبکی می‌شود. بنابراین، تعادل کاملی از این سه قسمت به رطوبت چشمان ما کمک می‌کنند. لایه‌ی اشکی وظایف حیاتی مختلفی را به انجام می‌رساند. این لایه جهت حفظ سلامتی سطح چشم ضروری است. و از چشمان در برابر محرکها محافظت کرده و به لحاظ بینایی سطح انکساری قدامی با ثبات و واضحی را که برای دیدی روشن و واضح مورد نیاز است، فراهم می‌سازد.
چنانچه چشم ما قادر به تولید اشک نباشد، ممکن است دچار خشکی چشم شویم. اصطلاح «سندرم خشکی چشم»، خود توضیحی بر این عارضه است. در واقع، فرد مبتلا به این بیماری، احساس می‌کند ریگ در چشم خود داشته و همینطور به همراه آن دسته‌ای از علائم ناشی از فقدان تولید اشک در چشم تجربه می‌شود.
عوامل مؤثر
اگر کیفیت یا مقدار اشک به طور منفی تحت تأثیر عواملی قرار گیرد، فرد را مستعد ابتلا به عفونت چشم می‌سازد. به دلیل فقدان یا کمبود اشک، فرد مبتلا به احتمال زیاد با احساس سوزش یا سوختگی در چشم مواجه خواهد شد. بسیاری از افرادی که به این عارضه مبتلا می‌باشند، در هنگام صبح خشکی چشم را تجربه می‌کنند. از آنجا که چشم قادر به تولید اشک نیست، این افراد به استفاده از اشک مصنوعی نیاز دارند. بخش‌های زیر اطلاعاتی را در مورد عوامل مؤثر، علائم و درمان این بیماری فراهم ساخته است.
– تولید اشک با بالا رفتن سن کاهش می‌یابد، و به همین دلیل است که افراد مسن ممکن است مستعد ابتلا به این بیماری باشند.
– کمبود ویتامین A در رژیم غذایی می‌تواند فرد را در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دهد.
– خشکی چشمان در میان افرادی که از لنزهای تماسی یا همان لنز چشم برای مدت زمان طولانی استفاده می‌کنند، بسیار رایج است. استفاده بیش از حد و بد بکار بردن لنزهای تماسی اغلب مسبب این عارضه می‌باشد، به این دلیل که این لنزها رطوبت چشم را فرو می‌کشند. کشیده شدن یا مالش لنزهای تماسی با ملتحمه می‌تواند موجب به وجود آمدن این عارضه شود.
– خشکی می‌تواند اثر جانبی داروهایی مانند دیورتیکها (ادرار آور)، داروهای ضد افسردگی، آنتی هیستامین‌ها، مسدود کننده‌های بتا، یا قرصهای ضد بارداری خوراکی باشد.
– بیماری‌هایی مانند سندرم شوگرن (Sjogren”s syndrome) (سه گانه‌ی خشکی چشم، خشکی دهان، و آرتریت روماتوئید یا لوپوس اریتماتوی سیستمتیک SLE )، آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis)، و بیماری‌های عروقی کلاژن ممکن است علت نهفته‌ی خشکی چشم باشند.
– در برخی افراد، مشکلات ساختاری که باعث بسته شدن ناقص پلک می‌شوند، می‌تواند به خشکی چشم منجر شود.
– افرادی که لازم است روزانه و به مدت طولانی از کامپیوتر استفاده کنند و یا آنهایی که مدت زمان زیادی را صرف تماشای تلویزیون می‌کنند، به این دلیل که کمتر پلک می‌زنند، ممکن است دچار خشکی چشم شوند. لایه‌ی اشکی هر زمان که پلک می‌زنیم، پخش و منتشر می‌شود. بنابراین فرد بایستی به طور مرتب چشمان خود را باز و بسته کند.
– زنان بالای ۵۰-۴۵ سال نیز به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از یائسگی، احتمال بیشتری دارد که به خشکی چشم مبتلا شوند.
– آب آمدن بیش از حد از چشم، که در پزشکی به عنوان اپی فورا (epiphora) یا ریزش بیش از حد اشک شناخته می‌شود، می‌تواند موجب خشکی چشم شود.
– خشکی همچنین می‌تواند به وسیله‌ی محرکهای محیطی مانند آلودگی هوا، گرد و غبار، دود، و غیره ایجاد شود.
– خشکی در چشمان اغلب پس از عمل جراحی لیزر یا عمل جراحی آب مروارید تجربه می‌شود. با این حال، معمولاً در برخی مواقع مدتی بعد برطرف می‌شود.
علائم
– خارش، به خصوص در اطراف گوشه‌های چشم
– سوزش یا احساس سوختگی، به خصوص در صبح زود
– وجود مخاط یا ترشح در اطراف پلک، به ویژه هنگامی که از خواب بیدار می‌شوید
– احساس بودن ریگ در چشم و یا وجود یک جسم خارجی در آن
– قرمزی
– افزایش سوزش چشم ناشی از دود یا باد
– حساسیت به نور
– افزایش خستگی چشم در یک دوره زمانی کوتاه، به طوریکه فرد احساس می‌کند، نیاز دارد چشمانش را ببندد.
– تاری دید
– آسیب‌پذیری نسبت به عفونت‌های چشمی
چنانچه این عارضه درمان نشود، می‌تواند مشکلات مربوط به بینایی یا آسیب یا زخم قرنیه را موجب شود.
درمان
گزینه‌های درمانی مختلفی برای خشکی چشم در دسترس می‌باشند. در موارد خفیف، مراقبت‌های اولیه در خانه به تنهایی می‌تواند موجب تسکین گردد. در موارد دیگر، راه حل‌های زیر مفیدند.
اشک مصنوعی
اشک مصنوعی می‌تواند جهت مرطوب یا نرم ساختن چشم مورد استفاده قرار گیرد. این قطره چشمی را می‌توان هر زمان که سوزش یا ناراحتی در چشم احساس شود، استفاده کرد. بدینسان، چشمان بلافاصله رطوبت لازم را بدست می‌آورند.
پماد
پماد می‌تواند در هنگام خواب استفاده شود. این پمادها در اصل همچنین به عنوان نرم و چرب کننده‌ی چشم بکار می‌رود. چنانچه این پمادها حاوی ویتامین A باشند، استفاده از آنها روند بهبودی را بالا می‌برد.
خشکی چشم
قطره‌ی چشمی رستازیس (Restasis)
رستازیس که یک قطره‌ی چشمی حاوی سیکلوسپورین است، برای موارد مزمن توصیه می‌شود. این قطره توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مورد تأیید قرار گرفته، و تنها داروی موجود در بازار است که پس از استفاده‌ی طولانی مدت، تولید اشک را افزایش می‌دهد.
لاکریسرت (Lacrisert)
لاکریسرت عمدتاً جهت خشکی چشم شدید توصیه می‌شود. در این روش، یک داروی استریل، نیمه شفاف، میله‌ای شکل، محلول در آب و بدون محافظ که حاوی هیدروکسی پروپیل سلولز ( یک ماده نرم کننده و مرطوب کننده ) است در قسمت پایینی چشم یا مجرای اشک قرار داده می‌شود.
پلاگ‌های پونکتوم موقت یا دائمی سیلیکونی جهت بستن خروجی‌های اشک (Punctal Plugs)
در برخی موارد پلاگ‌های پونکتوم موقت یا دائمی سیلیکونی استفاده می‌شود. در این روش، مجرای اشک که آب چشم را تخلیه می‌کند، به طور موقت بسته شده تا در زمان طولانی‌تری اشک را حفظ کند. اگر این بستن یا پلاگ موقت مسیر خروجی اشک به درستی عمل کند، آنگاه بیمار می‌تواند پلاگ‌های سیلیکونی دائم را دریافت نماید. برخی از افراد حتی می‌توانند عمل جراحی را برگزینند که در آن مجراهای اشک که چشم را از آب سرشار می‌کنند، به طور دائم بسته می‌شوند. در برخی موارد، استفاده از لنزهای تماسی پانسمانی (bandage contact lenses) ممکن است توصیه شود.
درمان‌های خانگی
چنانچه فردی مبتلا به خشکی چشم شد، می‌تواند از اقدامات مراقبتی که در ذیل آمده، پیروی نماید:
– پیش از هر کار دیگر، مقدار زیادی آب بنوشید.
– ماهی‌هایی مانند ماهی ساردین و ماهی آزاد را در رژیم غذایی خود وارد نمایید به این دلیل که منبع غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ به شمار می‌روند.
– روغن بذر کتان نیز به جلوگیری از خشکی چشمان کمک می‌کند.
– چنانچه شخصی به عارضه‌ای مبتلاست که موجب خشکی چشم می‌شود، درمان آن عارضه می‌تواند به حل مشکل خشکی چشم کمک کند.
– افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می‌کنند، می‌توانند با برگزیدن لنزهای نرم تسکین یابند. همچنین، بایستی از گذاشتن لنزهای تماسی به مدت طولانی خودداری کنند.
– چشم می‌تواند به علت استفاده از سیستم‌های گرمایشی و تهویه مطبوع، خشک شود. استفاده از یک مرطوب کننده ممکن است سودمند باشد.
– استفاده از مکمل‌های غذایی، به خصوص آنهایی که حاوی ویتامین A و یا امگا ۳ اسیدهای چرب هستند، تا حد زیادی می‌تواند کمک ساز باشد.
از آنجا که استعمال غلط لنزهای تماسی مشخص گردیده که موجب افزایش خشکی چشم می‌شود، افرادی که از این لنزها استفاده می‌کنند، بایستی اقدامات احتیاطی را رعایت نمایند. چنانچه شخصی علائم مذکور را تجربه کرد، توصیه می‌شود برای تشخیص و درمان مناسب با یک چشم پزشک مشورت نماید.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود.
