علت ناباروری در مردان و زنان چیست؟
به طور کلی ناباروری تقریبا ۱۵ تا ۲۰ درصد از زوج ها را تحت تاثیر قرار می دهد. در حدود ۵۰ درصد از کل موارد ناباروری به عوامل ناباروری مردان مربوط می شود و ناباروری مردان به تنهایی تقریبا یک سوم موارد ناباروری را شامل می شود.ناباروری مردان زمانی تشخیص داده می شود که تعداد اسپرم ها کافی نباشد و یا اسپرم ها ناهنجار و غیر طبیعی باشند.
علل متعددی برای ناباروری مردان شناخته شده است :
الیگواسپرمی ایدیوپاتیک : می توان گفت این عامل رایج ترین علت ناباروری مردان است. این بیماری زمانی تشخیص داده می شود که تمام آزمایش ها طبیعی و نرمال باشند و هیچ علت خاصی برای ناباروری فرد پیدا نشده باشد.
واریکوسل : واریکوسل یک رگ گشاد شده در کیسه بیضه ها است. این رگ باعث بالا رفتن دمای بیضه ها می شود که بر تولید اسپرم تاثیر می گذارد. واریکوسل یکی از شایع ترین علل ناباروری مردان است که به آسانی قابل درمان است. برخی معتقدند واریکوسل در مردان بارور هم دیده می شود و به همین علت در مورد ارتباط آن با ناباروری و لزوم درمان آن سوال می کنند. واریکوسل بزرگی که درمان نشود می تواند باعث آسیب دائمی بیضه ها شود که ممکن است در نهایت به آتروفی و ناکارآیی بیضه ها منجر شود.
درمان سرطان : شیمی درمانی و اشعه درمانی می تواند باعث عقیم شدن و یا ناهنجاری اسپرم ها شود.
دی اتیل بستیل استرول : استروژن سنتتیک که در دهه های ۵۰ و ۶۰ میلادی توسط زنان و برای جلوگیری از سقط جنین استفاده می شد، می تواند باعث پایین آمدن تعداد، کاهش تحرک و تغییر شکل اسپرم ها و کوچک شدن آلت مردانه، بیضه نزول نکرده (عامل خطرزا برای سرطان بیضه) و به طور کلی بیضه غیرطبیعی شود.
عدم تعادل هورمونی : مشکلات هورمونی مانند تیروئید، پایین بودن سطح تستسترون، بالا بودن میزان پرولاکتین و هورمون محرک فولیکولی بر تعداد اسپرم ها تاثیر می گذارند.
هایپرپرولاکتینمی ( بالا بودن پرولاکتین) : می تواند مانع ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین شود که منجر به پایین آمدن سطح تستسترون و هورمون جسم زرد و هورمون محرک فولیکولی می شود.
مشکلات سیستم ایمنی : هم زنان و هم مردان ممکن است نسبت به اسپرم واکنش ایمنی نشان دهند. مجادله زیادی در مورد میزان شیوع این مشکل وجود دارد. واکنش ایمنی به اسپرم در مردان (خود- ایمنی) می تواند بعد از انجام وازکتومی اتفاق بیفتد اما دلایل دیگر هم محتمل هستند. آنتی بادی های ضد اسپرم در بدن مردان معمولا با هیپرویسکوزیتی (غلظت زیاد خون) همراه می شود که ممکن است مانع از پیشرفت آن شود. در موارد ملایم تر، ممکن است بتوان با روش آی یو آی بر آنتی بادی های ضد اسپرم در بدن زنان یا مردان غلبه کرد. در این روش از مرد خواسته می شود که منی را داخل فنجان مخصوصی تخلیه کند. اگر آی یو آی موفقیت آمیز نباشد یا اینکه مشکل بسیار جدی باشد، ممکن است انجام آی وی اف به همراه آی سی اس آی برای آنتی بادی های ضد اسپرم مرد ضروری باشد. یکی دیگر از شیوه ها مصرف نوعی استروئید به نام پردیزون است که به فردی که آنتی بادی تولید می کند، داده می شود.
ناتوانی جنسی : یکی از عللی که کمتر شایع است، ناتوانی جنسی است که یک مشکل پزشکی است. دلایل پزشکی زیادی مانند دیابت و یا استفاده از داروهای ضد افسردگی می تواند باعث این مشکل شوند. توصیه های دوستانه در این مورد نمی تواند کمکی به فرد بکند. بر اساس تحقیقات انجام شده، داروهایی مانند وایاگرا تاثیر منفی بر اسپرم ندارند.
عفونت : ابتلا به اوریون پس از بلوغ و خصوصا بیماری های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا می تواند به باروری مردان آسیب برساند. علاوه بر این عفونت های مکرر مانند پروستاتیت می تواند باعث کاهش تعداد و میزان تحرک اسپرم ها شوند.
سندرم کلاین فلتر : مردان مبتلا به سندرم کلاین فلتر به جای یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y ، دارای دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y هستند. این مردان معمولا بلندقد و لاغر هستند و بیضه های کوچکی دارند.
عوامل مربوط به سبک زندگی : این عوامل شامل مواردی است که درجه حرارت کیسه بیضه ها را بالا می برد مانند استفاده از وان آب داغ یا استحمام طولانی با آب داغ) و یا به تولید اسپرم آسیب می رساند. تعداد زیادی از داروهای درمانی یا تفریحی می توانند باروری مرد را کاهش دهند. این داروها شامل الکل، ماریجوانا، کوکائین، سیگار، استروئید آنابولیک، سولفاسالازین، سایدمتیدین (تاگامت که برای زخم ها استفاده می شود)، نیتروفورانتوئین ( برای عفونت ادراری استفاده می شود)، داروهای ضدفشار خون بالا ( خصوصا مسدود کننده های کانال کلسیم )، آسپرین، دیلانتین ( برای فلج مغزی استفاده می شود )، کلکیسین و داروهای ضدافسردگی هستند که البته قطع بسیاری از این داروها ممکن است به سلامت عمومی فرد آسیب برساند. قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص مانند سرب و آرسنیک و بسیاری از انواع رنگ ها و جلادهنده ها هم می تواند بر باروری مردان تاثیر منفی داشته باشد.
انسداد : این مشکل که مسدود شدن راه خروج اسپرم است، می تواند در نقاط مختلف اتفاق بیفتد. این مشکل با جراحی قابل حل است. اغلب انجام MESA یا TESA برای رفع انسداد به جای عمل جراحی آسان تر است.
سابقه جراحی : مجرای اسپرم ممکن است در حین جراحی ترمیم فتق، اورکیوپکسی و یا حتی در طول انجام واریکوسلکتومی آسیب ببیند.
انزال پس گرد : این مشکل می تواند به علت مصرف دارو، جراحی و آسیب عصب به وجود بیاید. در این وضعیت اسپرم در مسیر نادرست حرکت می کند و ممکن است داخل ادرار پیدا شود.
اختلال عملکرد جنسی : این مورد بر اساس گزارش ها در بیشتر از ۲۰ درصد مردان نابارور وجود دارد. این اختلال شامل کاهش میل جنسی، ناتوانی حفظ نعوظ و انزال زودرس است. این اختلال می تواند ناشی از تستسترون پایین یا اضطراب باشد.
ترومای بیضه ها : این مشکل بر اثر آسیب دیدگی بیضه ها مثلا به علت حرارت دیدن به وجود می آید و ممکن است نتیجه اوریون و ورم دوجانبه بیضه باشد.
بیضه نزول نکرده : اگر بیضه ها در دوران بلوغ نزول نکنند، احتمالا دمای آنها بسیار بالا خواهد بود که باعث کاهش کیفیت و میزان تولید اسپرم می شود.
عمل بازگشت وازکتومی : با آنکه وازکتومی به عنوان یک عمل موقتی برای کنترل بارداری شناخته می شود اما احتمال دارد این عمل غیرقابل بازگشت باشد. به هر حال انجام عمل بازگشت وازکتومی هر چه زودتر انجام بگیرد، آسان تر خواهد بود. هر چه بیشتر از زمان انجام وازکتومی گذشته باشد احتمال اینکه مرد دچار واکنش سیستم ایمنی به اسپرم خودش بشود، بیشتر خواهد بود.
آیا می دانید چه خوراکی هایی موثر هستند؟
یک متخصص تغذیه ناباروری مصرف استروژن‌های گیاهی را در پایین آوردن میزان استروژن در مردان و درمان ناباروری موثر دانست و گفت: استفاده از مواد غذایی مانند لوبیا سبز، باقلا و سویا در درمان ناباروری مردان بسیار موثر است زهره خدایی در مورد نقش تغذیه در ناباروری مردان اظهار داشت: ناباروری مردان دو جنبه کمبود تستسترون و کمبود اسپرم بررسی می‌شود و باز مشکلات ناشی از اسپرم هم می‌تواند به دلیل اختلالات در حرکت اسپرم، شکل یا تعداد آن باشد.
وی با اشاره به علت اصلی اشکال در میزان هورمون تستسترون تشریح کرد: هورمون‌های موجود در مواد غذایی مربوط به دام و مصرف بی‌رویه کودهایی است که برای تقویت گیاهان به کار برده می‌شود، در واقع باقیمانده استروژنی که در مواد غذایی هست وارد بدن می‌شود و هورمون‌های مردانه تأثیرات مضری را بر روی هورمون‌های مردانه می‌گذارد خدایی افزود: از طرفی برخی مرغداری‌ها برای اینکه مرغ‌ها زودتر گوشتی و پروار شوند به مرغ‌ها هورمون تزریق می‌کنند که در نهایت اینها وارد بدن شده و موجب اختلالات هورمونی می‌شود.
این متخصص تغذیه طب ناباروری اظهار داشت: برای خنثی‌کردن این هورمون‌ها که در ناباروری مردان هم مؤثر است از فیتو استروژن‌های گیاهی استفاده می‌کنیم که ممکن است در ابتدای امر عجیب به نظر برسد که برای درمان میزان استروژن دوباره از استروژن استفاده می‌کنیم ولی با استروژن گیاهی در واقع میزان استروژن را به روش علمی در بدن پائین می‌آوریم.خدایی اظهار داشت: مواد غذایی که لگوم دارند مانند باقلا، لوبیا سبز و سویا که جزو این گروه هستند استروژن گیاهی دارند که در پائین آوردن میزان هورمون استروژن بسیار موثرند.