راهی برای تقویت سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی بدن به طور کل نقش بسیار مهمی در دفاع از بدن درمقابل میکروارگانیسم‌هایی دارد که موجب بیماری می‌شوند. اما گاهی اوقات شکست می‌خورد: میکروبی وارد بدن شده و باعث بیمار شدنتان میشود. آیا مداخله در این فرایند امکان‌پذیر است و می‌توانید سیستم ایمنی بدنتان را قوی‌تر کنید؟اگر رژیم‌غذایی‌تان را بهتر کنید چه؟ مصرف بعضی ویتامین‌ها و داروهای گیاهی مفید است؟ آیا می‌توانید تغییراتی در سبک و روش زندگیتان ایجاد کنید که واکنش سیستمایمنی بدنتان را بهتر کند؟
فکر تقویت کردن سیستم ایمنی بدن بسیار وسوسه‌کننده است اما توانایی انجام آن به دلایل مختلف دشوار است. سیستم ایمنی بدن، دقیقاً همان چیزی است که از نامش پیداست: یک سیستم است نه یک موجودیت واحد. این سیستم برای اینکه درست عمل کند نیاز به هماهنگی و توازن دارد. هنوز چیزهای زیادی هست که محققان درمورد ریزه‌کاری‌ها و ارتباطات واکنش ایمنی بدن نمی‌دانند و هنوز هیچ ارتباط مستقیم مشخصی بین سبک زندگی و تقویت عملکرد ایمنی بدن به اثبات نرسیده است.
اما این به آن معنا نیست که سبک زندگی بر عملکرد سیستم ایمنی بدن هیچ تاثیری ندارد و نباید تحقیقاتی روی آن انجام شود. محققان بسیاری روی اثرات رژیم‌غذایی، ورزش، سن، استرس روانی، مکمل‌های گیاهی و سایر عوامل بر واکنش ایمنی هم در حیوانات و هم انسان‌ها کار می‌کنند.با اینکه به نتایج جالبی دست پیدا کرده‌اند اما این تحقیقات هنوز کامل نیستند. دلیل آن این است که محققان هنوز سعی دارند نحوه عملکرد سیستم ایمنی و نحوه تفسیر سنجش‌های عملکرد ایمنی را دریابند. بخش‌های زیر به بررسی بعضی از مهمترین تحقیقات در این زمینه می‌پردازد. در حال حاضر می‌توان گفت که سالم زندگی کردن راهکار خوبی برای تقویت سیستم ایمنی بدن به شمار می‌رود.
راهکارهای زندگی سالم
اولین اقدام شما این است که سبک زندگی سالمی برای خود انتخاب کنید. به کار بستن راهکارهای زیر بهترین قدم برای تقویت سیستم ایمنی بدنتان است. هر قسمت از بدن، از جمله سیستم ایمنی، وقتی دربرابر تهاجم‌های محیطی محافظت شود و با راهکارهای زیر برای سالم‌تر زندگی کردن تقویت شود، بهتر عمل خواهد کرد:• سیگار نکشید• در برنامه‌غذایی‌تان از مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنید و تا جایی که می‌توانید کمتر چربی اشباع مصرف کنید.• مرتب ورزش کنید.• وزنتان را در محدوده سلامت نگه دارید.• فشارخونتان را کنترل کنید.• اگر مشروبات الکلی می‌نوشید، به تعادل مصرف کنید.• به اندازه کافی بخوابید.• برای جلوگیری از عفونت و بیماری اقداماتی مثل شستشوی مرتب دست‌ها و شستن کامل گوشت‌ها را به کار ببندید• آزمایشات پزشکی مربوط به گروه سنی‌تان را به طور منظم انجام دهید.
زودباور نباشید
محصولات بسیاری در بازار ادعا می‌کنند که سیستم ایمنی بدنتان را تقویت خواهند کرد. اما مسئله تقویت سیستم ایمنی واقعاً معنی ندارد. درواقع، بالا بردن تعداد سلول‌های بدنتان –سلول‌های ایمنی یا هر سلول دیگر — چندان کار خوبی نیست. بعنوان مثال، ورزشکارانی که دوپینگ خون می‌کنند –برای بالا بردن تعداد سلول‌های خوبی و تقویت عملکرد خود خون تزریق می‌کنند– در معرض خطر سکته قرار می‌گیرند.
تلاش برای افزایش سلول‌های ایمنی بسیار پیچیده است زیرا سیستم ایمنی بدن انواع مختلفی سلول دارد که به طرق مختلف به میکروب‌های مختلف واکنش می‌دهند. از کجا باید بدانید که کدام سلول‌ها را تقویت کنید و تا چه تعداد؟ تا امروز حتی دانشمندان پاسخ این سوال را نمی‌دانند. آنچه مشخص است این است که بدن به طور منظم سلول ایمنی می‌سازد. مطمئناً تعداد لمفوسیت‌هایی که می‌سازد بیشتر از آن تعدادی است که بتواند مصرف کند. این سلول‌های اضافی از طریق فرایند طبیعی مرگ سلول‌ها که آپوپتوز نامیده میشود از بین می‌روند. هیچکس نمی‌داند که سیستم ایمنی به چه تعداد سلول یا چه نوع سلولی نیاز دارد تا به طور مطلوب عمل کند.
اطلاعات دانشمندان درمورد قسمت بد قضیه بیشتر است. وقتی در بیماران مبتلا به ایدز و HIV تعداد سلول‌های T به پایین‌تر از حد مشخصی نزول میکند، فرد بخاطر اینکه سیستم ایمنی او سلول T کافی برای مقابله با عفونت را ندارد، بیمار میشود. بنابراین یک عدد حداقلی وجود دارد که با کمتر از آن سیستم ایمنی نخواهد توانست کار خود را انجام دهد. اما اینکه چه تعداد سلول T کافی است و یا بالاتر از چه تعدادی عملکرد سیستم ایمنی مطلوب خواهد بود را هیچکس نمی‌داند.
محققان بسیاری در تلاش برای بررسی تاثیرات عوامل مختلف — از موادغذایی و مکمل‌های گیاهی گرفته تا ورزش و استرس — بر سیستم ایمنی هستند. بعضی روی ترکیبات خونی مثل لمفوسیت‌ها یا سیتوکین‌ها آزمایش می‌کنند. اما تا به اینجا هیچکس به درستی نمی‌داند که این اقدامات برای توانایی بدن شما برای مقابله با بیماری‌ها چه مفهومی دارد.
یک رویکرد علمی دیگر بر تاثیر ایجاد برخی تغییرات در سبک زندگی بر ایجاد بیماری می‌پردازد. اگر تحقیقی تعداد بیماری‌های به طور قابل‌توجه کمتری را نشان دهد، محققان بررسی می‌کنند که سیستمایمنی به طریقی تقویت شده است یا خیر. براساس این تحقیقات، شواهد و مدارکی وجود دارد که بااینکه نمی‌تواند یک رابطه مستقیم بین یک سبک زندگی خاص و تقویت واکنش ایمنی بدن نشان دهد اما می‌تواند حداقل ثابت کند که ارتباطاتی بین آن وجود دارد.
سن و ایمنی
یکی از مسائلی که در زمینه سیستم ایمنی بدن مطالعه میشود این است که سیستم ایمنی با بالاتر رفتن سن چطور عمل میکند. محققان باور دارند که فرایند پیر شدن تا حدی به کاهش توانایی ایمنی بدن می‌انجامد و درنتیجه فرد بیشتر دچار عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی و سرطان میشود. با بالاتر رفتن سن امید به زندگی در کشورهای پیشرفته، احتمال بیماری‌های مربوط به پیری نیز کاهش یافته است.
بااینکه افراد بسیاری سالم پیر می‌شوند اما تحقیقات مختلفی نشان می‌دهد که افراد سالخورده درمقایسه با افراد جوان، بیشتر درمعرض ابتلا به بیماری‌های عفونت هستند. عفونت‌های ریوی، آنفولانزا و ذات‌الریه ازجمله علل مرگ در افراد بالای ۶۵ سال در سراسر جهان است. هیچکس مطمئن نیست که دلیل این اتفاق چیست اما بعضی دانشمندان تصور می‌کنند که این بالا رفتن احتمال خطر با کاهش تعداد سلول‌های T که احتمالاً بخاطر کوچک و ضعیف شدن غده طیموس با بالا رفتن سن و تولید سلول T کمتر برای مقابله با بیماری‌ها می‌باشد.
ضعیف شدن غده طیموس از یک سالگی شروع می شود؛ اینکه این کاهش عملکرد طیموس علت کاهش سلول‌های T را توجیه میکند یا اینکه تغییرات دیگری هم در این زمینه نقش دارند یا خیر هنوز مشخص نیست. دانشمندان دیگری دوست دارند بدانند که آیا مغز استخوان برای تولید سلول‌های بنیادین که موجب افزایش سلول‌های ایمنی بدن میشود ضعیف میشود یا خیر.
محققان دانشگاه آرکانزاس به جنبه دیگری از علت ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن با بالاتر رفتن سن می‌پردازند. آنها مرگ سلول در موش‌های را بررسی کردند. آنها آزمایشی انجام دادند که طی آن طول‌عمر لمفوسیت‌های T حافظه را در موش‌های پیر و موش‌های جوان مقایسه کرده و دریافتند که لمفوسیت‌های موش‌های پیرتر زودتر می‌میرند. این نشان می‌دهد که با مردن لمفوسیت‌ها، سیستم ایمنی پیرها فراموش میکند که با چه میکروبی می‌خواسته بجنگد و دیگر قادر به شناسایی آن میکروب نخواهد بود. به همین دلیل بدن نخواهد توانست واکنش ایمنی قوی به بیماری‌ها داشته باشد.
ضعیف شدن واکنش ایمنی به عفونت‌ها با واکنش افراد سالخورده به واکسن نیز قابل مشاهده است. بعنوان مثال تحقیقاتی که روی واکسن آنفولانزا انجام گرفته نشان داده است که تاثیر این واکسن‌ها برای افراد بالای ۶۵ سال ۲۳ درصد بوده درحالیکه تاثیر آن بر روی کودکان سالم (بالای ۲ سال) ۳۸ درصد بوده است. اما باوجود این کاهش تاثیرگذاری، واکسیناسیون آنفولانزا و ذات‌الریه به طور قابل‌توجهی احتمال بیماری و مرگ را در افراد سالخورده کاهش می‌دهد.
بااینحال محققان دیگری به دنبال ارتباط بین تغذیه و سیستم ایمنی در افراد سالخورده هستند. نوعی سوءتغذیه که حتی در کشورهای پیشرفته نیز بسیار شایع است سوءتغذیه ریزمغذی‌هاست. سوءتغذیه ریزمغذی‌ها که در آن فرد در بعضی از ویتامین‌ها و موادمعدنی کمبود دارد، در افراد سالخورده بسیار متداول است. افراد سالخورده معمولاً کمتر غذا می‌خورند و معمولاً هم غذاهایشان از تنوع کمتری برخوردارد است.یک سوال مهم این است که آیا مکمل‌های غذایی به افراد سالخورده برای داشتن یک سیستم ایمنی سالم‌تر کمک میکند؟ آنها باید با یک متخصص تغذیه مشورت کنند زیرا بااینکه بعضی مکمل‌ها برای افراد سالخورده مفید است اما حتی تغییرات بسیار کوچک هم می‌تواند تاثیرات جدی در این گروه سنی داشته باشد.
رژیم‌غذایی چطور؟
درست مثل هر نیروی مهاجم دیگر، غذای نیروهای سیستم ایمنی هم بسیار مهم است. دیرزمانی است که دانشمندان دریافته‌اند که مردمانی که در فقر زندگی می‌کنند و تغذیه خوبی ندارند دربرابر بیماری‌های عفونی آسیب‌پذیرتر هستند. اما اینکه بالا رفتن میزان بیماری بخاطر تاثیر سوءتغذیه بر سیستم ایمنی است یا نه هنوز مشخص نیست. تحقیقات کمی تا به امروز درمورد تاثیرات تغذیه بر سیستم ایمنی انسان‌ها انجام گرفته است و تحقیقات بسیار کمتری هم آن را مستقیماً با افزایش بیماری‌ها مرتبط دانسته‌اند.
تحقیقاتی درمورد تاثیرات تغییرات غذایی بر سیستمایمنی حیوانات انجام گرفته است اما باز هم تحقیقات کمی افزایش احتمال بیماری را درنتیجه این تغییرات بررسی کرده‌اند. بعنوان مثال، گروهی از محققان دریافته‌اند که رژیم‌های غذایی کم‌پروتئین در موش‌ها تعداد و عملکرد سلول‌های T و ماکروفاژها را کاهش می‌دهند و همچنین تولید پادتن ایمونوگلوبولین A را نیز کم می‌کنند.شواهدی وجود دارد که کمبودهای ریزمغذی‌های مختلفی –بعنوان مثال کمبود زینک، سلنیوم، آهن، مس، اسید فولیک و ویتامین‌های A، B6، C و E– واکنش‌های ایمنی را در حیوانات تغییر می‌دهد. اما تاثیر این تغییرات سیستم ایمنی بر سلامت حیوانات چندان مشخص نیست و اثر کمبودهای مشابه بر سیستم ایمنی انسان‌ها هنوز بررسی نشده است.
پس چه باید بکنید؟
اگر تصور می‌کنید که رژیم‌غذایی‌تان ریزمغذی‌های لازم را برایتان فراهم نمی‌کند — ممکن است از سبذیجات خوشتان نیاید یا نان سفید را به نان غلات کامل ترجیح دهید — استفاده از یک مولتی‌ویتامین روزانه و مکمل‌های موادمعدنی علاوه بر ثمربخش بودن برای سیستم‌ایمنی‌تان، فواید بسیار زیادی برای سلامتی‌تان دارد.اما مصرف مقدار زیاد از یک ویتامین خاص این فواید را ندارد. در این مورد هر چه بیشتر بهتر نیست. در حال حاضر محققان مشغول بررسی قدرت اثربخشی موادمغذی مختلف بر سیستمایمنی هستندسلنیوم. بعضی تحقیقات نشان داده است که افرادیکه دچار کمبود سلنیوم هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان‌های مثانه، روده، مقعد، ریه و پروستات هستند.
ویتامین A. مدت زمان طولانی است که محققان می‌دانند که ویتامین A با تاثیر گذاشتن بر بعضی زیرمجموعه‌های سلول‌های T و B و سیتوکین‌ها، نقش بسیار مهمی در بیماری و حفظ سطوح مخاطی دارد. کمبود ویتامین A با ضعف ایمنی و بالا رفتن احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی در ارتباط است. از طرف دیگر، طبق یکی از تحقیقات انجام‌گرفته، استفاده از مکمل‌ها در افرادیکه دچار کمبود این ویتامین نیستند در تقویت یا سرکوب ایمنی سلول T موثر نشان نداده است.ویتامین B2. شواهدی وجود دارد که این ویتامین مقاومت دربرابر بیماری‌های باکتریایی در موش‌ها را تقویت میکند اما اینکه چه تاثیری بر واکنش ایمنی دارد هنوز مشخص نیست.
ویتامین B6. تحقیقات مختلفی نشان داده‌اند که کمبود ویتامین B6 می‌تواند بر جنبه‌هایی از واکنش ایمنی مثل توانایی لمفوسیت‌ها در بالغ شدن و تغییرشکل به انواع مختلف سلول‌های T و B تاثیر بگذارد. مصرف میزان متعادل برای برطرف کردن این کمبود عملکرد ایمنی بدن را به حالت اول برمی‌گرداند اما مصرف زیاد آن فواید بیشتری به دنبال نخواهد داشت. و ویتامین B6 می‌تواند رشد تومرها را سرعت بخشد.ویتامین C. تحقیقات متفاوتی درمورد ویتامین C به طور کلی انجام گرفته است اما متاسفانه بسیاری از آنها چندان جالب نبوده‌اند. ویتامین C می‌تواند درکنار سایر ریزمغذی‌ها فعالیت کند و نه به تنهایی.
ویتامین D. سال‌ها بود که پزشکان می‌گفتند که افراد مبتلا به سل به نور خورشید بسیار خوب پاسخ می‌دهند. امروز توجیهی برای آن وجود دارد. محققان دریافته‌اند که ویتامین D که با قرارگیری در معرض آفتاب توسط پوست تولید میشود، یک واکنش ضدمیکروبی به باکتری مسئول بیماری سل ایجاد میکند. اینکه ویتامین D همین توانایی را برای مقابله با سایر بیماری‌ها دارد یا اینکه مصرف آن به شکل مکمل غذایی فایده‌بخش هست یا خیر سوالاتی است که نیاز به تحقیقات بیشتر داردویتامین E. در تحقیقی که بر افراد بالای ۶۵ سال سالم انجام گرفت مشخص شد
که بالا بردن مصرف روزانه ویتامین E از مقدار مصرف مجاز روزانه از ۳۰ میلی‌گرم به ۲۰۰ میلی‌گرم واکنش‌های پادتن‌ها را بعد از واکسیناسیون به هپاتیت B و کزاز تقویت میکند. اما این تقویت واکنش‌ها درمورد واکسن بیماری دیفتری و ذات‌الریه اینچنین عمل نکرده است.زینک (روی). عنصری مهم برای سلول‌های سیستم ایمنی بدن است و کمبود آن بر توانایی سلول‌های T و سایر سلول‌های ایمنی بدن برای عملکرد درست اثر می‌گذارد. احتیاط: بااینکه خیلی مهم است که در رژیم‌غذایی خود به میزان کافی از زینک استفاده کنید (۲۵-۱۵ میلی‌گرم در روز) اما مصرف بیش از حد آن نیز می‌تواند عملکرد سیستمایمنی را مختلف کند.
سیر
بیخود نبوده که سربازهای رومی عادت داشتند قبل از هر جنگ مقدار زیادی سیر بخورند. آنها عقیده داشتند که این ماده ی غذایی جرات، شجاعت و قدرت آنها را افزایش می داده است. درست است که خوردن سیر خام نیروی فرابشر به شما نمیدهد، اما به تقویت سیستم دفاعی بدنتان در مقابل بیماری های ویروسی، باکتریایی و حتی قارچی کمک میکند.سیر حاوی آلیسین، آژوئین، و تیوسولفینات است—سه ترکیب مقوی که به بدن برای جلوگیری و مقابله با بیماری ها کمک می کند. این ترکیبات آنقدر مقوی هستند که مصرف آب سیر خام به اندازه ی نئوسفورین برای ضدعفونی کردن زخم های کوچک موثر است. اگر از آن بر روی پوست استفاده شود، حتی از کرم های موضعی مثل تیناکتین و سایر مواد ضدقارچ برای درمان پای ورزشکارن، هم مفیدتر است. تحقیقات نشان داده است که افرادی که در زمان شروع سرماخوردگی، میزان زیادی سیر مصرف کنند، زودتر بهبودی خواهند یافت.
طریقه ی مصرف:
می توانید مقداری سیر تازه به سُس پاستا یا بریانی خود اضافه کنید. سعی کنید هر هفته چند حبه سیر خام بخورید، اما افراط نکنید. به خاطر داشته باشید که سیر هرچه بیشتر خُرد شود، مقوی تر خواهد بود.چون حین خرد کردن حبه های سیر، آلیسین تولید می شود، از اینرو استفاده از یک سیر خرد کن، بهترین راه برای مقوی تر کردن آن است. همچنین آلیسین، آژوئین، و تیوسولفینات ترکیباتی ناپایدار هستند و با مرور زمان از بین می روند، از اینرو تا جایی که می توانید سیر را تازه به تازه مصرف کنید تا تقویت سیستم دفاعی بدنتان بالاتر رود.
هویج
افرادی که در برنامه ی غذایی روزانه شان هویج را فراموش نمی کنند به ندرت دچار سرماخوردگی می شوند. هویج حاوی میزان زیادی بتا کاروتین است که به سیستم دفاعی بدن برای تولید سلول های کشنده ی بیماری ها، کمک می کنند. این سلول های بسیار مفید بوده و به بدن برای مقابله و کشتن میکروب ها کمک می کند.هویج همچنین حاوی فالکارینول است، که ماده ی ضد سرطان بسیار خوبی به شمار می رود. دانشمندان اخیراً کشف کرده اند که موش هایی که با هویج خام تغذیه شده اند، یک سوم کمتر از سایر آنها به سرطان مبتلا گشته اند. پس دفعه ی بعدی که به خرید می روید، حواستان باشد که چند کیلویی هویج هم به زنبیلتان بیفزایید.
طریقه ی مصرف:
برای استفاده ی کامل از مزایا و فواید هویج، تا می توانید آن را به صورت خام و تازه مصرف کنید. البته هویج پخته نیز فوایدی برای سلامتی شما دارد، اما گرما ممکن است بعضی از بتاکاروتین ها و فالکارینول های موجود در آن را از بین ببرد. مصرف تقریباً نیم فنجان هویج در روز و بیشتر سلامتی شما را افزایش ، و باعث تقویت سیستم ایمنی شما خواهد بود.
ماست
خوردن باکتریای زنده ممکن است بهترین راه سالم ماندن نباشد، اما برعکس، بدن شما برای خوب عمل کردن، نیاز به باکتری های بخصوصی دارد. لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس نمونه ای از ن باکتری های مفید لازم برای بدن است، چون باعث تولید اسید لاکتیک در روده می شود که به هضم غذا کمک میکند.بدون اسیدوفیلوس و چند باکتری دیگر، بدن قادر به جذب برخی مواد مغذی نخواهد بود و سیستم دفاعی بدن نیز از کار خوهد افتاد. به علاوه، اسیدوفیلوس با باکتری های بیماری زایی مثل سالمونلا و شیگلا که منجر به اسهال خونی می شود، مقابله می کند.یکی دیگر از باکتری های مفید، بیفیدوباکتریوم لاکتیس است که برای تقویت واکنش سیستم دفاعی در سنین بالا بسیار مفید است. محققان دریافته اند که افرادی که میزان بیشتری باکتری استفاده می کنند، سلول های T دفاعی و سلول های کشنده ی بیشتری در جریان خون خود خواهند داشت.
طریقه ی مصرف:
ماست که حاوی میزان زیادی باکتری زنده است، منبع بسیار خوبی از اسیدوفیلوس و بیفیدوباکتریوم لاکتیس می باشد. سعی کنید هر روز مقداری ماسب—ترجیحاً کم چرب—بخورید. یک فنجان در روز به نظر کافی می رسد. هنگام خرید ماست به برچسب آن دقت کنید و اطمینان یابید که حتماً حاوی باکتری های زنده به ویژه اسیدوفیلوس باشد.
صدف خوراکی
صدف خوراکی فقط برای شور و میل جنسی مفید نیستند. حلزون ژلاتینی حاوی میزان زیادی فلز روی است که یکی از بهترین مواد برای تقویت سیستم ایمنی بدن به شمار می رود. این ماده کمک می کند تا سلول های سفید و سایر پادتن ها سریعتر تولید شوند و باعث تقویت آنها نیز می شوند تا بهتر دربرابر بیماری ها مقابله کنند. فلز روی برای عملکرد سلول های بسیار حیاتی است و باعث تقویت ۱۰۰ نوع مختلف آنزیم میشود که واکنش های شیمیایی بدن را توسعه می دهندفلز روی چه با سمی کردن عاملان عفون و چه با تقویت واکنش های دفاعی بدن در محل عفونت، از رشد ویروس ها و باکتری ها جلوگیری به عمل می آورد.فلز روی باعث تقویت عملکرد سیستم دفاعی بدن می شود. کمبود این فلز در بدن ممکن است منجر به از کار افتادن جدی سیستم دفاعی بدن شود، پس اگر میخواهید سیستم دفاعی بدنتان همیشه خوب کار کند، کمی صدف خوراکی نیز به برنامه ی غذاییتان اضافه کنید.
طریقه ی مصرف:
یک پرس صدف خوراکی (که شامل ۶ صدف متوسط می شود) حاوی ۷۶ میلی گرم فلز روی است. پزشکان برآورد می کنند که یک انسان متوسط، بین ۱۵ تا ۲۵ گرم فلز روی در روز نیاز دارد تا سالم بماند. اما اگر احساس می کنید که در شُرُف سرماخوردگی هستید، می توانی استفاده از این ماده ی غذایی را بیشتر کنید. اما دقت داشته باشید: استفاده ی بیش از حد صدف خوراکی باعث مسمومیت می شود. زیادی این ماده مانع جذب مس و آهن به بدن می شود، که منجر به کم خونی است.اگر این ماده ی غذایی به مذاقتان خوش نمی آید می توانید به جای آن از خرچنگ، گوشت گاو، بوقلمون و حبوبات استفاده کنید. همه ی اینها حاوی فلز روی هستند.
غذا به جای دارو
برای سالم ماندن و تقویت سیستم دفاعی بدن، مصرف دارو و آنتی بیوتیک را کنار بگذارید. بدن شما طوری ساخته شده است که قادر به جذب مواد دارویی موجود در مواد غذایی می باشد. اگر میخواهید سیستم دفاعی بدنتان همیشه مثل ساعت کار کند، باید میزان زیادی از سبزیجات و میوه جات در روز مصرف کنید و از غذاهای حاضری و فست فود اجتناب کنید. برای از بین بردن سموم موجود در بدن نیز می توانید ورزش کنید. اینکار باعث می شود تا همه ی مواد مغذی مفید برای تقویت سیستم دفاعی بدن، به خوبی به کار افتند. داشتن یک برنامه ی غذایی سالم و مقوی بسیار به حفظ سلامتی و تقویت سیستم ایمنی شما کمک میکند. امید است این مقاله توانسته باشد تا حدی شما را با چند نوع از این مواد غذایی مفید آشنا کند و تقویت سیستم دفاعی بدن شما را بالا ببرد.
گردآوری: مجله ی اینترنتی جوانی ها