در گذشته بیماری واگیردار و خطرناک سرخک جان خیلی از افراد رو میگرفت ولی امروزه با پیشرفت علم پزشکی و کشف واکسن این بیماری ها دیگر افراد بر اثر این بیماری فوت نمیکنند.
سُرخَک نوعی عفونت سیستم تنفسی است که یک ویروس آر.ان.آ از خانواده پارامیکسوویریده آن را ایجاد می‌کند. علائم سرخک شامل تب، سرفه، آبریزش بینی، و راش پوستی در نقاط مختلف بدن است.
سرخک از طریق تنفس منتقل می‌شود و به‌شدت واگیردار است. در واقع ۹۰٪ افراد فاقد ایمنی که با بیمار مبتلا به سرخک زندگی می‌کنند این بیماری را از او می‌گیرند. دورهٔ نهفتگی به‌طور میانگین ۱۴ روز است و دو تا چهار روز پیش از آغاز بیماری قابلیت سرایت خود را از دست می‌دهد.
احتمال مرگ بر اثر سرخک در کشورهای توسعه‌نیافته با سوء تغذیه شایع و شرایط بهداشتی نامناسب تا ۲۸٪ است، اما در مناطق دیگر بسیار پائین است و در ایالات متحده از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۰ فقط ۰٫۳٪ (۱۷۷ مرگ از ۶۷٬۰۳۲ مورد) بوده‌است.
در آمریکا قبل از تولید واکسن سرخک در سال ۱۹۶۳ میلادی، حدود چهار میلیون مبتلا به ویروس سرخک گزارش شده بود که از این میان ۴۸ هزار نفر به دلیل شدت بیماری در بیمارستان بستری شدند و سالانه ۵۰۰ نفر جان خود را از دست می‌دادند. ولی سازمان‌های جهانی بعد از سال ۲۰۰۰ میلادی خبر ریشه‌کنی ویروس سرخک و عدم مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرخک را اعلام کردند.
این قبیل گزارش‌ها نشان می‌دهد بیماری سرخک قابل پیشگیری است که افراد جوامع مختلف با تزریق واکسن و ایمنی در برابر ویروس بیماری، می‌توانند مانع از ابتلا به آن شوند.
ولی با وجود واکسیناسیون افراد در برابر ویروس سرخک ، گسترش مبتلایان به این بیماری در دنیا بویژه در کشورهای کم‌درآمد بیش از هر نقطه‌ای به چشم می‌خورد که این امر علاوه بر بیمار کردن شمار قابل توجهی از افراد جوامع، هزینه‌های گزافی را نیز به نظام بهداشتی کشورها به منظور طی مراحل درمانی مبتلایان وارد می‌کند. آمارها نشان می‌دهد ۸۰ درصد مبتلایان به ویروس سرخک را افراد واکسینه نشده و کودکان ۱۲ ماه به پایینی تشکیل می‌دهند که به دلیل سن کم قادر به تحمل ویروس ضعیف شده نبوده‌اند.
سرخک را بشناسید
بیماری سرخک عفونی و کشنده‌ای است که بیشتر به کودکان حمله می‌کند. این ویروس بعد از دوران نهفتگی ده تا ۱۲ روزه، باعث بروز تب، سرفه، گرفتگی بینی، آبریزش چشم و برافروختگی چشم‌ها در فرد مبتلا می‌شود. کاهش اشتها و کسالت از علل شایع ابتلا به بیماری سرخک است. چند روز بعد از شروع این علایم، بثورات جلدی به شکل نقاط قرمز روی پوست ظاهر می‌شود که ابتدا روی صورت و گردن ایجاد می‌شوند و سپس به دیگر نواحی بدن گسترش می‌یابند.
این نقاط قرمزرنگ بین سه تا پنج روز روی بدن می‌ماند و سپس ناپدید می‌شود. در موارد ساده بیماری، فرد مبتلا پیش از ظهور بثورات جلدی بهبود می‌یابد و طی دو تا سه هفته به حالت طبیعی برمی‌گردد. ولی بیش از ۴۰ درصد مبتلایان به عوارض پیچیده این بیماری مبتلا می‌شوند. این قبیل عوارض ناشی از ویروس سرخک ، اغلب در کودکان زیر پنج سال، افراد بالای ۲۰ سال و افرادی که به هر دلیلی ایمنی ضعیفی در برابر ویروس دارند مشاهده می‌شود. در این میان، کودکان زیر پنج سال بالاترین درصد مرگ ناشی از ابتلا به این ویروس را دارند.
ذات‌الریه شایع‌ترین عارضه ویروس سرخک است که علت مرگ بسیاری از مبتلایان را شامل می‌شود. ولی در موارد نادرتر سرخک باعث نابینایی، خروسک، زخم‌های دهانی، عفونت‌های گوش یا اسهال شدید می‌شود. در این بین، برخی دچار التهاب مغزی می‌شوند که در نهایت به تشنج، کاهش شنوایی و کم‌هوشی افراد منجر می‌شود.
این عوارض در افرادی که به دلیل سن یا سوء‌تغذیه دستگاه ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. آمارهای هشداردهنده‌ای از ابتلا به سرخک ارائه شده است: برای نمونه از هر ۲۰ کودک، یک کودک دچار ذات‌الریه و از هر هزار کودک، یک کودک دچار التهاب مغزی می‌شود و از هر هزار کودک، یک یا دو کودک جان خود را از دست می‌دهند.
علایم بیماری
در صورت دیدن سرفه ، توکسیک ، تب کم شدت و دیدن راش بر روی صورت و تنه و اندامها باید به بیماری سرخک مشکوک شد. که این راشها بعدا بصورت لکه‌های قهوه‌ای در‌می‌آید. بیماری سرخک شدیدا مسری است و سرایت آن اغلب بطور مستقیم یعنی از راه تماس صورت گرفته و کمتر اتفاق می‌افتد که بیماری بطور غیرمستقیم یعنی بوسیله اسباب بازی و وسائل بکار رفته بیمار به دیگر کودکان سرایت کند. علت آن این است که میکروب سرخک در خارج از محیط بدن استقامت کمی دارد. دوران نهفتگی مرض ۸ تا ۱۹ روز (بطور متوسط ۱۲ روز) است یعنی افراد سالم ۸ تا ۱۹ روز بعد از این که به بیماران نزدیک شده و تماس گرفتند علائم بیماری را هویدا می‌سازند. در دوره نهفتگی معمولا علامت مهمی وجود ندارد. ممکن است در اخر دوران نهفتگی مختصر تبی وجود داشته باشد. ویروس در خون بیماران و ترشحات گلو و بینی و چشم آنان وجود دارد.
برخلاف تصور عوام ، سرخک بو ندارد یعنی سرعت انتشار آن در نقاط دور دست شدید نیست. در بیمارستان از یک تخت به تخت دیگر به توسط پرستار و پزشک یا خود بیماران می‌تواند انتقال یابد، انتقال آن از یک اطاق به اطاق دیگر نیز امکان‌پذیر است ولی انتقال از یک عمارت به عمارت دیگر و از همسایه به همسایه دیگر نادر است و بعبارت دیگر اگر مادر از یک طفل سرخکی در همسایگی خود دیدار کند نمی‌تواند ناخوشی را به فرزند خود پس از مراجعت در منزل انتقال بدهد برای اینکه عامل بیماری بزودی در محیط خارج از بین می‌رود. تلفات سرخک بیشتر در اطفال ۳ تا ۵ سال در گروه فقرا با شرایط تغذیه و زندگی بد است. بیماری بیشتر در فصل سرما دیده می‌شود تمام ملل و نژادها به این ناخوشی مبتلا می‌گردند.
سرخک قبل از پیدایش علائم بطور واضح و کامل ، مسری است ولی در دوران پوسته‌ریزی قابل سرایت نیست. در کلاسها آموزگاران باید دقت کنند اطفالی را که دچار آبریزش بینی و چشم باشند و یا اینکه سرفه و عطسه کنند اگر سابقه ابتلا به سرخک نداشته بطور موقت از آموزشگاه خارج نمایند و سپس در منزل چگونگی بیماری آنها را تحقیق کنند در صورتی که علائم سرخک تظاهر کند تا شانزده روز از ورود آنان به کودکستان یا آموزشگاه ممانعت نمایند.
پیشگیری، شرط اول
بهترین و نخستین راه موثر پیشگیری از ابتلا به ویروس سرخک، تزریق واکسن سرخک و کسب حداکثر ایمنی در برابر این ویروس مهلک است. در این میان، کارشناسان بهداشت توصیه می‌کنند کودکان باید دو دوره این واکسن را دریافت کنند تا ایمنی بدن آنها در برابر ویروس سرخک به حداکثر خود برسد. اولین دوره بین دوازده تا پانزده ماهگی و دوره دوم بین چهار تا شش سالگی باید تزریق شود.
ایمنی حاصل از تزریق واکسن چند دهه تداوم دارد، ولی فرد ممکن است برای تقویت بیشتر دستگاه ایمنی در سنین بزرگسالی بار دیگر نیاز به تزریق دوباره داشته باشد که باید با نظر پزشک صورت گیرد. واکسن سرخک در واقع ویروس زنده و ضعیف شده بیماری است که دستگاه ایمنی بدن را وادار به تولید آنتی‌بادی‌هایی برای مقابله با ویروس‌های مهاجم می‌کند تا در صورت مواجهه بدن با بیماری سرخک ، بدن آنتی‌بادی کافی برای مقابله با ویروس داشته باشد.
سرخک، واگیر خطرناک
افرادی که واکسن سرخک دریافت نکرده‌اند و ایمنی لازم را در برابر مواجهه با این ویروس ندارند، خیلی راحت به بیماری سرخک مبتلا می‌شوند. به عبارتی، در جمعیتی که در مقابل بیماری ایمن نیستند، یک فرد مبتلا قادر است بین ۱۲ تا ۱۸ فرد دیگر را بیمار کند که در واقع، درصد واگیری آن از بیماری‌هایی چون ابولا، ایدز یا سارس بیشتر به نظر می‌رسد. در ابولا، یک فرد مبتلا در نهایت قادر به بیمارکردن یک یا دو نفر است یا در ایدز و سارس، فرد مبتلا، چهار نفر دیگر را بیمار می‌کند.
ویروس سرخک از راه قطرات انتشاریافته از بینی، دهان یا حلق و از راه سرفه و عطسه در هوا از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد. ذرات ریز عفونی از فرد مبتلا به سرخک تا مدت زیادی بعد از انتشار در هوا معلق باقی می‌مانند و ویروس سرخک قادر است تا بیش از دو ساعت روی سطوح زنده بماند. ولی در این میان مساله‌ای که باعث نگرانی دانشمندان شده زنده ماندن ویروس در بدن فرد مبتلا تا مدت چهار روز پیش از شروع علایم بیماری است که در این بازه زمانی با انتشار ویروس‌ها از طریق دستگاه تنفسی فرد مبتلا در هوا شمار زیادی از افراد ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. در واقع، مبتلایان پیش از آن‌که از بیماری خود مطلع شوند، نادانسته ناقل ویروس محسوب می‌شوند.
از درمان چه خبر؟
تاکنون هیچ درمان قطعی برای بیماری سرخک ابداع نشده، ولی برای جلوگیری از بروز عوارض شدیدتری چون ذات‌الریه و نابینایی با راهکارهایی چون تغذیه مناسب و مصرف مایعات فراوان می‌توان بر این عوارض فایق آمد. پزشکان برای بهبود نسبی عوارض عفونت‌های گوش از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند. از آنجا که ابتلا به سرخک ذخیره ویتامین A بدن را از بین می‌برد، پزشکان از مکمل‌های فراوان ویتامین A برای مبتلایان استفاده می‌کنند.
امید به ریشه‌کنی جهانی سرخک
با تمام تلاش‌های دانشمندان در سال‌های اخیر در زمینه نابودی بیماری سرخک، همچنان مبتلایان به این ویروس عفونی در دنیا به چشم می‌خورند؛ ولی آنها امیدوارند در آینده‌ای نزدیک بتوانند سرخک را کاملا ریشه‌کن کنند.
طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۱۳ حدود ۸۴ درصد کودکان جهان طی اولین سال تولد، نخستین دوز واکسن سرخک را دریافت می‌کنند که نسبت به ۷۳ درصد در سال ۲۰۰۰ افزایش نشان می‌دهد. با این همه، حدود ۹۵ درصد شیوع سرخک در کشورهای در حال توسعه بویژه آفریقا و آسیا اتفاق می‌افتد. شواهد حاکی از آن است که شیوع بیماری سرخک در سال ۲۰۱۴ در آمریکا به دلایل مختلفی از جمله سفر مبتلایان به سرخک از دیگر کشورها و رفتار تعصبی افراطی‌هایی که به تاثیرات واکسن‌ها اعتقادی ندارند، نسبت به دو دهه قبل گسترش داشته است.
پرسشها و پاسخها
آیا کودک قبل از ۶ تا ۷ ماهگی مبتلا به سرخک می‌شود؟
شیر خواران در خلال ۴ تا ۶ ماه اول عمر خود در مقابل بیماری سرخک مصون هستند و به این بیماری مبتلا نمی‌شوند، زیرا ماده ضد بیماری سرخک که در خون مادر وجود دارد، از راه جفت از مادر به جنین می‌رسد و خون نوزاد در موقع تولد دارای این ماه می‌باشد. این حالت در صورتی است که مادر در دوران کودکی خود مبتلا به سرخک شده باشد. این ماده مصونیت‌زا که از مادر به کودک می‌رسد به تدریج کاهش می‌یابد و در سن یک سالگی کاملا از بین می‌رود. زمانی که این ماده مصونیت‌زا از بین رفت، باید واکسن سرخک به کودک تزریق گردد.
اگر کودک سالم با کودک مبتلا به سرخک ، تماس پیدا کرد چه باید بکند؟
اگر کودک سالمی که قبلا واکسن سرخک به او تزریق شده است با کودک مبتلا به بیماری سرخک تماس پیدا کند، هیچ اقدامی ضرورت ندارد، ولی اگر واکسن سرخک به او تزریق نشده باشد، اگر در خلال ۱ تا ۲ روز اول تماس باشد، با توصیه پزشک می‌توان به کودک واکسن سرخک تزریق کرد. اگر در خلال ۵ روز اولی است که تماس پیدا کرده است باید گاماگلوبین به عنوان پیشگیری به او تزریق گردد، در نتیجه کودک مبتلا نخواهد شد، ولی اگر بیش از ۵ روز از تماس گذشته باشد، مقدار گاماگلوبین زیادتری باید تزریق گردد.
گردآوری:مجله اینترنتی جوانیها
مطالب مرتبط:
خطر آلزایمر را با این خوراکی ها کم کنید
اطلاعات جالب در مورد بیماری آندومتریوز
گران ترین بیماری جهان